woensdag 2 september 2009

Oeverloos gebrein (hersen-infarct)

Ons brein bouwt voortdurend een model van de werkelijkheid om ons heen. Dat is nodig, omdat het brein zelf niets kan zien, voelen, horen of ruiken. Het brein is afhankelijk van onze zintuigen bij het begrijpen van wat er zoal gebeurt rondom ons. Het is donker en stil in onze hersenpan, en die veelkluwige computer die daar werkt, krijgt niets anders dan pulsjes van de zintuigen aangereikt. En andersom is het precies hetzelfde. De hersenen bewegen of praten niet vanzelf, dat doen de spieren. Die computer is als een zwijgzame generaal die alleen maar korte flitsende telegrammen stuurt.

Het rare is dat het model niet stanta-pede aangepast wordt door ons brein, zoals je misschien wel zou verwachten. Het model wordt in de kinderjaren gemaakt, en in de loop der tijden wordt het verbeterd of veranderd wanneer het nodig is. En ook hebben we niet gewoon een harddisk met data om het model te maken of veranderen, het zijn natuurlijk de vele miljarden zenuwcellen die met vereende krachten dit model eerst maken en dan onderhouden. Om dat te doen zijn er een paar methoden. De zenuwcellen groeien zelf, vooral in de kindertijd, en verder worden de verbindingen tussen zenuwcellen aangemaakt of verbeterd. Dit proces heeft tijd nodig, en hoe ouder je bent, hoe langerzamer dat gaat.

Wanneer er nu iets gebeurt dat abnorbaal is, kan ons brein het model, wat nog steeds de oude toestand weergeeft, niet updaten. Dit zie je bijvoorbeeld bij patienten waarbij een arm of been geamputeerd is. Het brein denkt dat de arm er nog steeds aan zit, en voelt pijn-sensatie op een plek waar de arm er helemaal niet meer is, zelfs maanden erna.

Een tegenovergesteld verschijnsel heb ik zelf aan den lijve ondervonden. Door een hersen-infarct heeft mijn brein flinke schade opgelopen met onder meer het gevoel in mijn rechter-lichaam, vooral in mijn hand en been. Nu is er helemaal niets mis met mijn rechterhand of rechterbeen, maar door de hersenbeschadiging heeft mijn brein een stuk van het model, wat het eerst had, verloren. Een hele vreemde gewaarwording, want als iemand tegen me zegt: "Hoe zit het met je rechterhand?", dan denk ik eerst.. Welke hand? Ik heb helemaal geen rechterhand, of bedoel je soms dat vreemde ding wat er net zo uit ziet als mijn linkerhand? Het zit waarschijnlijk aan me vast, maar wat moet ik ermee?

De meest vreemde reaktie was nog, dat ik merkte dat de motoriek rechts wel werkte, terwijl het gevoel helemaal weg was. De therapeut in het ziekenhuis vroeg me, één van de eerste dagen na die infarct, om eens te gaan staan en te proberen te lopen langs een brug (zoals bij een gymzaal). Ik keek hem glazig aan, en mompelde dat ik helemaal niets voelde rechts, en of hij misschien een misplaatste grap nodig vond. Maar wat bleek.. Ondanks de afwezigheid van het gevoels-model, kon het andere deel van mijn brein, wat met de motoriek werkte, gewoon doorgaan. Ik kon gewoon lopen! Als ik niet had geweten hoe het precies werkt met de hersenen, dan had ik gedacht dat het een wonderbaarlijke genezing was en was ik gaan geloven in welke god dan ook. Nu was deze kennis bijna een beetje een teleurstelling, maar het doet er niet aan af dat ik breed glimlachte van opluchting en blijdschap nu ik merkte dat de motoriek in mijn rechterhelft langzaamaan herstelde.

Overigens is het gedeelte van het model dat weg is, bij delen van de hersenen die beschadigd zijn, ook echt weg. Maar gelukkig kunnen andere delen van de hersenen proberen het over te nemen. Al naar gelang je leeftijd, en de "plasticiteit" van de hersenen, kunnen verbindingen gevormd worden die het model langzaam weer opbouwen. Artsen zijn behoudend en waarschuwen altijd voor teveel hoop, en dat is ook wel verstandig om zodoende geen valse hoop te kweken. Toch wil ik graag wat ideeën geven die misschien tamelijk hoopvol kunnen zijn.

1. Het creëren van het model is min of meer dezelfde bezigheid als het leerproces in de hersenen. Hoe meer je gewend bent te leren, hoe beter zal het repareren van het model gaan. Dus veel puzzelen, kaarten, schaken, chatten, etcetera!

2. De hersenen zijn na een infarct behoorlijk in de war. Het model, wat "rafelig" is door de beschadiging, strookt niet goed met de werkelijkheid. Het is alsof je met een huurauto in een vreemde stad als Bankok probeert van A naar B te rijden. Je wilt wel, maar die aandacht kost zoveel tijd dat je binnen een half uur hondsmoe bent. Dus mijn advies is om na allerlei oefeningen gewoon een uurtje weer te slapen om bij te tanken. En ook sowieso veel slapen om je brein de rust te geven.

3. Vermijd rumoerigheid en aandachtstrekkers. Je hersenen hebben al meer dan genoeg te doen. Herinner je die stad Bankok? Als je tijdens het autorijden ook nog eens aan de telefoon gaat praten of in een hevige discussie terechtkomt, gebeuren er gegarandeerd ongelukken.

4. Stimuleer de hersenen om te modelleren. In mijn geval betekende dat bijvoorbeeld om tot vervelens toe het gevoel langs de huid in rechterhand, arm, been of voet te strelen. Hetzij met mijn linkerhand, eigen rechterhand, een borsteltje, etc. Ook een heet handen- of voetenbadje met soda hielp. Natuurlijk wel uitkijken met hitte bij gedeeltelijke ongevoeligheid! Een ander voorbeeld is voor mij "spraak". Waarom denk je dat ik hier een leuk verhaal aan het ophangen ben? Niet alleen omdat ik zo graag wil dat iedereen dit zou moeten weten. Vlak na die infarct kon ik totaal niet meer praten, een vreselijk gevoel, zeker omdat communicatie mijn stokpaardje is. Het "oefenen-oefenen-oefenen" verhaal heeft vruchten afgeworpen, ookal zijn er nog wat vouwtjes weg te werken (en jij bent de jury, hehe).

Voor mensen die een CVA hebben gehad

Op de vraag of veel dingen weer goed komen als je deze 4 adviezen opvolgt, kan ik niets zeggen, want het herstelproces is individueel. Het enige wat ik kan zeggen, is dat voor mij deze adviezen goed werken, nu na zo'n 10 maanden na mijn hersen-infarct. Ik loop weer en praat weer, sla zelfs een balletje, en dat zou niemand hebben kunnen hopen vlak erna.

2 opmerkingen:

  1. Dag Nils,

    Ik kan me nog herinneren dat je als klein joch soms wekenlang in je verduisterde kamer moest liggen omdat je (wizkid) hersenen overuren maakten achter de PC ;-).

    In mijn directe kennissenkring is ook iemand aangesloten die een cerebrovasculair accident heeft moeten doormaken en ik kan je verzekeren... deze persoon is weer up and running!

    Een spoedig herstel wens ik je.

    Hartelijke groeten van je vroegere buurmeisje Angelique

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Hoi Angelique!

    Mijn wizkid hersenen werken nog steeds gelukkig :) Sorry voor de verlate reaktie en bedankt voor je reaktie. Leuk om je na al die jaren te horen. Ik neem aan dat je ondertussen niet meer in Boskoop woont maar ik hoop dat je veel plezier hebt in je leven en dat je ouders nog steeds een goede gezondheid hebben.

    Tot ziens, Nils

    BeantwoordenVerwijderen